بیوفیدبک چیست؟

بیوفیدبک فرایند کسب آگاهی بیشتر از بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی بدنمان است. این آگاهی با استفاده از ابزارهای الکترونیکی یا سایر ابزارها است. هدف این فرایند توانایی تنظیم سیستم‌های بدن به میل خود فرد است.

ممکن است آگاهانه متوجهش نباشید، اما وقتی درد دارید یا تحت استرس هستید، بدنتان تغییر می‌کند. ضربان قلبتان بیشتر می‌شود، ممکن است سریع‌تر نفس بکشید و ماهیچه‌هایتان سفت شوند. بیوفیدبک به شما کمک می‌کند تا تغییراتی جزئی در بدنتان ایجاد کنید، مانند شل و آرام‌سازی عضلات، برای کمک به تسکین درد یا کاهش تنش.

ممکن است بتوانید ضربان قلب و تنفستان را کاهش دهید که این باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید. بیوفیدبک سعی می‌کند به شما آموزش دهد که عملکردهای خودکار بدن مانند ضربان قلب، انقباض عضلانی، تنفس، تعریق، دمای پوست، فشارخون و حتی امواج مغزی را کنترل کنید.

با یادگیری مدیریت این عملکردها، ممکن است بتوانید وضعیت پزشکی خود را بهبود بخشید، درد مزمن را تسکین دهید، استرس را کاهش دهید، یا عملکرد فیزیکی یا ذهنی‌تان را بهبود بخشید (که گاهی اوقات به آن تمرین عملکرد حداکثری می‌گویند).

انسان‌ها بیوفیدبک را به طور طبیعی در تمام زمان‌ها، در سطوح مختلف هوشیاری و بااراده انجام می‌دهند. بیوفیدبک و  چرخه بیوفیدبک را می‌توان به‌عنوان نوعی خود تنظیمی هم در نظر گرفت.

برخی از فرایندهایی که می‌توان کنترل کرد عبارت‌اند از:

• امواج مغزی،
• انقباض ماهیچه‌ای،
• هدایت الکتریکی پوست،
• ضربان قلب
• و درک درد.

در طول تمرین بیوفیدبک، حسگرهایی که به بدن شما متصل هستند، تغییرات در نبض، دمای پوست، انقباض عضلات، الگوی امواج مغزی یا برخی عملکردهای فیزیولوژیکی دیگر را تشخیص می‌دهند.

این تغییرات باعث ایجاد سیگنالی از یک‌صدا، یک چراغ چشمک‌زن و تغییر در الگوی صفحه ویدئو می‌شود که به شما می‌گوید تغییر فیزیولوژیکی رخ‌داده است. به‌تدریج، با کمک درمانگر بیوفیدبک‌تان، می‌توانید یاد بگیرید که سیگنال را با کنترل آگاهانهٔ عملکردهای خودکار بدنتان تغییر دهید.

انواع بیوفیدبک

• الکتروانسفالوگرافی (EEG): در طول این نوع بیوفیدبک، یک الکتروانسفالوگراف از حسگرهایی که بر پوست سر قرار می‌گیرند برای نظارت بر امواج مغزی شما استفاده می‌کند. امواج مغزی خاصی وجود دارند که حالت‌های ذهنی مختلفی مانند حالت‌های آرامش، بیداری و خواب را نشان می‌دهند. با تمرین بیوفیدبک، می‌توانید تغییراتی را در امواج مغزی‌ که سلامتتان را بهبود می‌بخشند مشاهده کنید.
• فعالیت عضلانی (EMG): دستگاهی به نام الکترومیوگراف (EMG) از حسگرهایی برای اندازه‌گیری انقباض عضلانی استفاده می‌کند. این بیوفیدبک به شما کمک می‌کند تا از تنش‌های عضلانی آگاه شوید و بتوانید اقداماتی برای کنترل آن انجام دهید.
• تنفس: در طول بیوفیدبک تنفس، نوارهایی در اطراف شکم و قفسه سینه‌تان قرار می‌گیرند. حسگرهای روی نوارها الگو و میزان تنفستان را بررسی می‌کنند. می‌توانید به کمک این الگو تنفستان را مدیریت کنید و احساس بهتری داشته باشید.
• نوار قلب (ECG): در این نوع بیوفیدبک، حسگرها روی سینه، پایین‌تنه یا مچ دست قرار می‌گیرند. این حسگرها به یک نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) متصل می‌شوند که ضربان قلب و نحوه تغییر ضربان قلبتان را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین یک حسگر می‌تواند روی انگشتتان قرار گیرد تا ضربان قلبتان را اندازه‌گیری کند. وقتی آرام هستید، ممکن است ضربان قلبتان کاهش یابد.
• تغییرات ضربان قلب (HRA): نوعی نوار قلب است که ضربان قلب را اندازه‌گیری می‌کند. ممکن است برای اضطراب، آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و ضربان قلب نامنظم استفاده شود.
• فعالیت غدد عرق یا فعالیت الکترودرمال (EDA): حسگرها متصل به انگشتان، کف دست یا مچ دست، فعالیت غدد عرق را اندازه‌گیری می‌کنند. میزان تعریق روی پوست شما، میزان برانگیختگی شما را نشان می‌دهد.
• بیوفیدبک دما: حسگرهای متصل به انگشتان یا پاهای شما میزان جریان خون در پوست را اندازه‌گیری می‌کند. ازآنجایی‌که دمای بدنتان اغلب زمانی که تحت استرس هستید کاهش می‌یابد، این اتفاق می‌تواند باعث ترغیب‌ شما برای شروع روش‌های آرام‌سازی شود و وقتی آرام‌تر می‌شوید، انگشتان دست و پاهایتان ممکن است گرم‌تر شوند.

هدف بیوفیدبک

بیوفیدبک باهدف مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی انجام می‌شود. شما آگاهانه تنفس، ضربان قلب و سایر عملکردهای معمولاً "غیرارادی" بدنتان را مدیریت می‌کنید تا پاسخ بدنتان را به موقعیت‌های استرس‌زا نادیده بگیرید.

به نظر می‌رسد که بیوفیدبک برای شرایطی که به‌شدت تحت‌تأثیر استرس هستند مؤثرتر باشد. برخی از این نمونه‌ها عبارت‌اند از: اختلالات یادگیری، اختلالات خوردن، شب‌ادراری و انقباض‌های عضلانی.

بیوفیدبک که گاهی اوقات به آن تمرین بیوفیدبک هم می‌گویند برای بسیاری از مشکلات جسمی و سلامت روان کمک‌کننده است از جمله:

• عصبی بودن یا استری
• آسم
• اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD)
• عوارض جانبی داروهای درمانی سرطان
• دردهای طولانی‌مدت
• یبوست
• فیبرومیالژی
• بی‌اختیاری مدفوع
• سردرد
• فشارخون بالا
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• سندرم رینود
• صدای زنگ در گوش یا وزوز گوش
• سکته
• اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
• بی‌اختیاری ادرار و مشکل در دفع ادرار
• افسردگی

بیوفیدبک چطور کار می‌کند:

حسگرها یا الکترودهای الکتریکی که به مانیتور متصل می‌شوند به بدن شما متصل می‌شوند. حسگرها یک یا چند نشانه استرس را اندازه‌گیری می‌کنند. این نشانه‌ها می‌تواند شامل ضربان قلب، انقباض عضلانی یا دمای بدنتان باشد. اندازه‌گیری‌ها، در مورد نحوه پاسخ بدنتان به محرک‌های مختلف بازخورد ارائه می‌دهند.

یک درمانگر بیوفیدبک می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه ضربان قلبتان را از طریق تمرین‌های تنفسی، تکنیک‌های آرام‌سازی و تمرین‌های ذهنی کاهش دهید. می‌توانید نتایج این تکنیک‌ها و تمرین‌ها را روی مانیتور اندازه‌گیری کنید. این باعث ایجاد واکنش‌های مثبت و آرامش بیشتر می‌شود.

یک جلسه بیوفیدبک معمولی بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. تعداد جلسات موردنیاز برای حل یک مشکل بسته به تعدادی از عوامل، از جمله اینکه چقدر سریع یاد می‌گیرید که پاسخ‌های فیزیکی‌تان را مدیریت کنید، متفاوت خواهد بود.

برخی از دلایلی که بیوفیدبک برای افراد جذاب است:

• جراحی در کار نیست.
• ممکن است مصرف دارو را کاهش داده یا آن را پایان دهد.
• ممکن است باعث اثرگذاری بهتر دارو شود.
• در شرایطی که دارو نمی‌توان مصرف کرد ممکن است کمک‌کننده باشد، مانند دوران بارداری.
• به افراد کمک می‌کند بیشتر بر سلامت خودکنترل داشته باشند.

منابع:

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Biofeedback
2. https://www.health.harvard.edu/medical-tests-and-procedures/biofeedback-a-to-z
3. https://www.webmd.com/pain-management/biofeedback-therapy-uses-benefits
4. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/biofeedback/about/pac-20384664
5. https://www.healthline.com/health/biofeedback#:~:text=Types%20of%20Biofeedback,brain%20wave%20activity%20over%20time