بیوفیدبک (Biofeedback) یک روش غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری عملکردهای فیزیولوژیکی است. ابزارهای دقیق، کوچکترین تغییرات عملکردهای مختلف بدن را اندازه‌گیری می‌کنند و سپس به شیوه‌ای واضح و قابل درک در قالب بازخورد نشان داده می‌شوند. در این روش فرد بینشی از آنچه در داخل بدن می‌گذرد به دست می‌آورد و برطبق فیدبک دریافتی، یاد می‌گیرد که الگوهای رفتاری خود را برای بهبود سلامت و عملکرد تغییر دهد. هر تغییری که هدف درمان و یا مطلوب فرد باشد، پاداش می‌گیرد و منجر به یادگیری الگوهای جدید رفتار می‌شود. در این تکنیک فرد با نظارت و استفاده از اطلاعات فیزیولوژیکی به اصلاح و بهبود عملکردهای فیزیولوژیکی می‌پردازد. روش‌های رایج برای بیوفیدبک شامل الکترومایوگرافی سطحی، سرعت و عمق تنفس، دمای سطح پوست، واکنش‌پذیری قلبی عروقی و پاسخ الکترودرمال است.
کاربردهای بیوفیدبک:
- اصلاح و بهبود عملکردهای فیزیولوژیکی
- کاربردهای درمانی و بالینی: از این تکنیک برای تسکین درد و یا کاهش تنش‌های عضلانی استفاده می‌شود به عنوان مثال در درمان میگرن می‌توان از روش‌های مختلف بیوفیدبک مانند تنفس، آموزش انقباض عروق/اتساع عروق و نوروفیدبک استفاده کرد.
مکانیزم عمل بیوفیدبک:
در طول جلسه بیوفیدبک، الکترود یا حسگرهایی به پوست شما متصل می‌شوند. این حسگرها سیگنال‌هایی را به مانیتور ارسال می‌کنند که به صورت صدا، نور یا تصویری نمایش داده می‌شود و نشان‌دهنده ضربان قلب و تنفس، فشار خون، دمای پوست، تعریق یا فعالیت ماهیچه‌ای شماست.
نوروفیدبک (Neurofeedback) نوعی بیوفیدبک است که از فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌کند، در این روش برخی از شاخصه‌های نوار مغزی فرد توسط یک یا چند الکترود، از روی جمجمه‌اش ثبت می‌شود. بازخورد و فیدبک این امواج مغزی دریافت شده از طریق یک یا چند مدالیته دیداری، شنیداری یا حسی به آزمودنی نشان داده می‌شود. نوروفیدبک یک تکنولوژی غیر تهاجمی است که بر تغییر مغز تمرکز دارد. این تکنیک به فرد کمک می‌کند تا به صورت آگاهانه امواج مغزی خود را کنترل کند و همچنین بسته به پروتکل، شاخصه‌های مورد نظر امواج مغزی‌اش را به سمت عملکرد بهینه‌تر مغز تغییر دهد؛ در واقع مغز یاد می‌گیرد که چگونه فعالیتش را متعادل کند.
در این روش، آزمودنی از تغییراتی که در طی جلسه درمانی رخ می‌دهد آگاه می‌شود و می‌تواند پیشرفت خود را ارزیابی کند تا بتواند به عملکرد بهینه دست پیدا کند. به عنوان مثال، آزمودنی سعی می‌کند الگوهای امواج مغزی خود را بر اساس تغییراتی که در صدا یا فیلم رخ می‌دهد بهبود بخشد. پروتکل‌های درمانی نوروفیدبک عمدتاً روی امواجی مانند آلفا، بتا، دلتا، تتا و گاما یا ترکیبی از آن‌ها مانند نسبت آلفا/تتا، یا نسبت بتا/تتا و... متمرکز هستند.
کاربردهای نوروفیدبک:
- کاربردهای درمانی: در ارتباط با اختلالاتی همچون نقص توجه و بیش فعالی، افسردگی، صرع، اعتیاد، اضطراب، مشکلات خواب، اسکیزوفرنی و اختلالات یادگیری
- توانمندسازی شناختی: ارتقا ویژگی‌های شناختی مانند توجه در افراد سالم
- ابزار پژوهشی: مطالعه رابطه مغز و رفتار
مکانیزم عمل نوروفیدبک
الکترودهایی روی جمجمه فرد قرار می‌گیرد و امواج مغزی را دریافت می‌کند. این امواج توسط دستگاه آمپلی‌فایر تقویت شده و به پردازنده انتقال می‌یابد. سپس بسته به پروتکل و موج مغزی شناسایی شده، آزمودنی فیدبک مثبت یا منفی دریافت می‌کند. این چرخه به همین شکل ادامه پیدا مي‌کند تا آزمودنی بتواند حالت مغزی که موجب فیدبک مثبت می‌شود را حفظ کند.
کارشناسان این بخش
