نوروفیدبک می‌تواند عملکرد مغز شما را تغییر دهد

نوروفیدبک، علم جدیدی نیست و از سال 1950 ناسا جهت تعلیم فضانوردان آن را مورد استفاده قرار داده و هنوز به عنوان یکی از برنامه‌های آموزشی آن‌ها کاربرد دارد. در کلینیک‌ها از نوروفیدبک‌تراپی برای کمک به به افرادی که می‌خواهند عملکرد بهتری داشته باشند یا افرادی که از بیش فعالی، اختلال یادگیری، اضطراب، افسردگی، دردهای مزمن یا میگرن رنج می‌برند، استفاده می‌شود.

نوروفیدبک‌تراپی چگونه عمل می‌کند؟

متخصص مراقبت‌های بهداشتی و مدیر بالینی مرکز مغز Perth درباره عملکرد نوروفیدبک تراپی گفت: مردم هزاران سال است که الگوی فعالیت مغزی خود را در حین تمرین مدیتیشن تغییر می‌دهند، از این رو تمرینات مغزی موضوع جدیدی نیست. نوروفیدبک از فناوری مدرن برای کمک به افراد برای تغییر الگوهای بسیار خاص فعالیت مغزی جهت بهبود عملکرد مغز استفاده می‌کند.

نوروفیدبک در مراکز درمانی

Daniel Lane (دانیل لین) درخصوص نوروفیدبک گفت: Neurofeedback که به

عنوان EEG Biofeedback نیز شناخته می‌شود، یک درمان مبتنی بر مغز است. نوروفیدبک از توانایی طبیعی مغز برای تغییر ساختار و عملکرد خود استفاده می‌کند، فرایندی که به عنوان «نوروپلاستیسیته» شناخته می‌شود.

وی درباره عملکرد نوروفیدبک در مراکز درمانی گفت: نوروفیدبک در مراکز درمانی روی افراد متفاوتی انجام می‌شود. برای این کار، یک یا دو الکترود را به آرامی روی سر بیمار در محل مورد نیاز می‌چسبانند تا اندازه‌گیری دقیقی داشته باشند.

الکترودها حسگرهایی هستند که رابط مغز و کامپیوتر (BCI) هستند و امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کنند. سپس فیلمی برای بیمار پخش می‌شود، زمانی که امواج کامپیوتر نشان می‌دهد که مغز عملکرد طبیعی دارد به بیمار امتیاز (پاداش) داده می‌شود، به این شکل که صحنه فیلم شفاف‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. زمانی‌که عملکرد مغز خوب نباشد، صحنه فیلم تاریک و کوچک می‌شود. این بازخورد در یک لحظه اتفاق می‌افتد و مغز به سرعت ظرف چند ثانیه شروع به تغییر عملکردش می‌کند.

تجهیزات نوروفیدبک

مدیر بالینی مرکز مغز Perth درباره تجهیزات نوروفیدبک تصریح کرد: افراد در حین تمرین با نوروفیدبک، راحت می‌نشینند و استراحت می‌کنند؛ در حالی که سنسورها دقیقاً فعالیت امواج مغزی را تشخیص داده و اندازه‌گیری می‌کنند. این اطلاعات به صورت لحظه‌ای تجزیه و تحلیل شده و به صورت بازخورد صوتی و تصویری ارائه می‌شود. این بازخورد در زمان واقعی می‌تواند برای بهبود عملکرد مغز، از طریق فرآیندی که به عنوان «یادگیری» شناخته می‌شود، استفاده شود.

وی خاطرنشان کرد: نوروفیدبک غالباً توسط اطلاعاتی از اسکن‌های ویژه مغز که به نام QEEG (الکترو انسفالوگرام کمی) هستند، هدایت می‌شود. اطلاعات به دست آمده از این اسکن‌ها می‌تواند امکان آموزش‌های دقیق‌تر و هدفمندتری را فراهم کند.

اتفاقات جلسه نوروفیدبک / انتخاب صحیح پروتکل‌های آموزشی

Daniel Lane درباره این موضوع که در جلسه نوروفیدبک چه اتفاقی می‌افتد، گفت: پزشک نسبت به نحوه جایگذاری درست «مکان‌های آموزشی» یا به عبارتی (مناطق مغزی که باید آموزش ببینند) اطمینان حاصل می‌کند. در مرحله بعد، پروتکل آموزشی صحیح را انتخاب می‌کند؛ این زمانی است که پزشک می‌تواند امواج مغزی خاصی را که فرد در حال آموزش آن است، انتخاب کند. برای نمونه معمولاً افراد برای افزایش امواج مغزی آلفا به منظور کاهش اضطراب، یا برای کاهش امواج مغزی تتا و افزایش امواج مغزی بتا برای بهبود توجه و تمرکز، آموزش می‌بینند.

همه افراد متفاوت هستند و پروتکل‌های آموزشی معمولاً با در نظرگرفتن اطلاعاتی از جمله QEEG Brain Scans یا سایر تصویربرداری‌های مغزی، تحقیقات و شواهد منتشر شده، سابقه و اهداف فرد و پاسخ آن‌ها به درمان‌های قبلی و آخرین تجربه بالینی انجام می‌شود.

وی افزود: پس از انتخاب پروتکل صحیح آموزشی و ایجاد احساس آرامش در فرد، آموزش شروع می‌شود. تفاوت‌هایی میان سیستم‌های نوروفیدبک وجود دارد، اما در بیشتر موارد «بازخورد صوتی و/یا بصری» است. این فرآیندی آسان نیست؛ اما اکثر افراد با تمرین مکرر و گذشت زمان می‌توانند امواج مغزی خود را کنترل کرده و الگوهای فعالیت در مغز خود را تغییر دهند. سرانجام، پس از اتمام جلسه آموزشی، پزشک با دقت الکترودها را از سر فرد خارج کرده و هرگونه ژل باقی مانده را پاک می‌کند.

تعداد جلسات مورد نیاز برای نوروفیدبک

متخصص مراقبت‌های بهداشتی و مدیربالینی مرکز مغز Perth درباره تعداد جلسات مورد نیاز نوروفیدبک گفت: نوروفیدبک را می‌توان نوعی یادگیری دانست. مغز شما همواره در حال یادگیری و تقویت مسیرهای عصبی است. در تمام فعالیت‌های مبتنی بر یادگیری، تکرار جلسات آموزشی می‌تواند همه چیز را تغییر دهد و سلول‌های عصبی نیز قوی‌تر ‌شوند.

وی افزود: جلسات درمانی روش نوروفیدبک برای اختلالات مختلف متفاوت است. برخی از افراد، آموزش نوروفیدبک را برای «بهترین عملکرد» در مورد بهینه‌سازی و تقویت عملکرد مغز  خود انتخاب می‌کنند تا به طور کلی به تمام پتانسیل‌های کاری مانند افزایش تمرکز خود در مدرسه یا محل کار یا برای کمک به بهبود سلامت روانی خود دست یابند. با این حال اینگونه به نظر می‌آید که نوروفیدبک، کارساده‌ای است. مغز تمام کارها را طی تعداد جلسات درمانی 20 الی 30 دقیقه‌ای انجام می‌دهد. افراد مختلف با هم متفاوت هستند، اما توصیه می‌شود این کار دو تا سه بار و به مدت حداقل 20 جلسه انجام شود. سپس جلسات را متوقف و مجددا افراد را ارزیابی می‌کنیم و در صورت نیاز، جلسات درمان را ادامه می‌دهیم.

نوروفیدبک عوارض جانبی ندارد

مدیر بالینی مرکز مغز Perth با بیان اینکه از زمان شروع نوروفیدبک در اواخر دهه 1950، هیچ موردی از عوارض جانبی جدی گزارش نشده است، افزود: با این حال، برخی از افراد ممکن است واکنش‌های خفیفی مانند خستگی، سردرد یا تحریک پذیری را تجربه کنند. این اثرات، نادر و معمولاً کوتاه مدت هستند و معمولاً پس از چند جلسه تمرین کاهش می‌یابد. نوروفیدبک همچنین برای درمان انواع خاصی از صرع تأیید شده و برای بسیاری از بیماری‌های دیگر از قبیل انواع خاصی از اضطراب، شرایط استرس پس از سانحه، اختلالات یادگیری، صدمات مغزی، میگرن و حساسیت‌های ناشی از اوتیسم موثر است. به طورخلاصه، نوروفیدبک برای افراد در سنین گوناگون، میتواند مناسب باشد.

دانیل لین درباره اطمینان از کارکرد نوروفیدبک و مدت زمان اثرات آن خاطرنشان کرد: حداقل 75 درصد افراد می‌توانند از نوروفیدبک بهره‌مند شوند. درعمل اکثر مردم طی چند هفته بهبود خواهند یافت؛ به این معنی که اکثر افراد پیشرفت خود را در مدت زمان نسبتاً کوتاهی گزارش می‌کنند.

از مطالعات موردی تا کارآزمایی‌های بالینی، شواهد حاکی از آن است که نتایج و مزایای نوروفیدبک پس از توقف جلسات طولانی مدت حفظ می‌شود.

 منبع:

What is Neurofeedback? — NeuroKnowledge (perthbraincentre.com.au)