جزئیات به دست آمده از نقشه‌ی مغزی جدید، سلول‌های ایمنی مخفی را که ممکن است در اختلالات عصب تخریبگر دخیل باشند، آشکار می‌کند

مغز شامل گستره‌ای از سلول‌های ایمنی است که نقش مهمی در عملکرد آن ایفا می‌کنند. یک تیم تحقیقاتی به رهبری دکتر کیاوش موحدی، (از موسسه‌ی تحقیقاتی علوم حیاتیVIB واقع در دانشگاه VUB بروکسل) یک اطلس جامع سلولی از قسمت ایمنی مغز تهیه کرده‌اند. این پروژه نه تنها از گستره‌ی وسیع ماکروفاژهای مغزی پرده برداشت، بلکه میکروگلیاهایی را آشکار کرده که مورد انتظار دانشمندان نبوده‌اند. این میکروگلیاها که پیش از این شناخته شده نبودند، شباهت واضحی با میکروگلیاهایی داشتند که معمولا به اختلالات عصب تخریبگر (نورودژنراتیو)، مانند بیماری آلزایمر، مرتبط دانسته می‌شوند. این بینش جدید برای درک بهتر نقش ماکروفاژها در فیزیولوژی مغز سالم، و برای طراحی و توسعه درمان برای بیماری‌های عصب تخریبگر در آینده، بسیار حیاتی هستند.

ماکروفاژهای مغز برای اولین بار 100 سال پیش توسط دانشمند اسپانیایی Pío del Río-Hortega کشف شدند. بیشتر ماکروفاژهای مغزی را میکروگلیاها تشکیل می‌دهند. این سلول‌ها با نورون‌ها تماس نزدیکی داشته و برای توسعه و عملکرد درست مغز، حیاتی هستند. اما فراتر از میکروگلیا، مغز چندین نوع دیگر ماکروفاژ را نیز در خود جای داده است، که بسیاری از آن‌ها نسبتا ناشناخته باقی مانده‌اند.

دکتر کیاوش موحدی می‌گوید: در حالی که میکروگلیاها به خوبی شناخته شده‌اند، دیگر ماکروفاژهای مغزی به طور مرموزی ناشناخته باقی مانده اند. ما می‌خواستیم درک بهتری از این سلول‌ها داشته باشیم، چراکه باور داریم این سلول‌ها برای تنظیم التهابات مغزی و ایمنی، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.

نقشه برداری از بیان ژن‌ها در هزاران سلول

برای آشکارسازی ناهمگونی ماکروفاژها در سراسر نواحی مغزی، محققان به یک روش برای تحلیل بیان ژن هزاران سلول، تکیه کردند. در کل، محققان بیش از 60هزار سلول تنها را آنالیز کرده‌اند، که از مغز موش سالم، یک مدل موش مبتلا به بیماری آلزایمر، و یک موش خاص که یک جهش ژنتیکی بسیار مهم (که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌داد) در آن رخ داده بود، گرفته شده بودند.

موحدی توضیح می‌دهد: ظهور فناوری‌های توالی RNA در یک سلول، زیست شناسی را به مرحله جدیدی وارد کرده است. ما خوش شانس بودیم که توانستیم به طور نزدیکی با گروه پروفسور Yvan Saeys و متخصصان حوزه‌ی بیوانفورماتیکش همکاری کنیم، چرا که آنالیز جامع و درست این نوع از داده‌های بزرگ به راحتی امکان پذیر نیست.

مبارزه با بیماری آلزایمر، از طریق کنترل سلول‌های مغزی؟

هانا ون هوو ، دانشجوی دکترا و نویسنده‌ی ارشد این مقاله می‌گوید: نتایج ما نشان می‌داد که ظاهر ماکروفاژهای مغزی می‌تواند به طور زیادی به تورفتگی‌های (Niche) آناتومیک آنها وابسته باشد، و این موضوع نشان دهنده‌ی آن است که این سلول‌ها یک مجموعه‌ی بزرگی از عملکردها را پشتیبانی می‌کنند. یکی از یافته‌های دور از انتظار، حضور میکروگلیاهایی بود که به مرزهای Choroid Plexus (شبکه‌ای از سلول‌ها در تماس مستقیم با مایع مغزی-نخاعی) چسبیده بودند. این میکروگلیاها از نظر حالت فعالیت، شبیه به میکروگلیاهایی هستند که در تماس با رسوب‌های آمیلوئید سمی (یکی از ویژگی‌های بیماری آلزایمر) یافت می‌شوند.

یکی دیگر از متخصصان ماکروفاژها که در این مطالعه دخیل بوده است، می‌گوید: چالش ما اکنون این است که عملکرد این کلاس جدید از میکروگلیاها را توضیح دهیم و بفهمیم که چه ارتباطی بین آنها و پاسخ میکروگلیایی که در دوره‌ی تخریب عصبی مشاهده می‌شود، وجود دارد. محققان اکنون می‌خواهند سیگنال‌ها و فاکتورهای محیطی که زیربنای وقوع فرم‌های مختلف ماکروفاژهای مغزی است را کشف کنند. آن‌ها امیدوارند در حین انجام این کار، استراتژی‌هایی برای کنترل عملکرد این ماکروفاژها پیدا کنند. موحدی می‌گوید: نقش التهاب در بسیاری از اختلالات عصبی، به ویژه بیماری آلزایمر، روز به روز روشن‌تر می‌شود. ما فکر می‌کنیم که شناخت کامل ماکروفاژهای مغزی ممکن است کلید یافتن یک درمان برای این بیماری باشد.

منبع: مدیکال اکسپرس