شکستن سد خونی مغزی توسط امواج فراصوت، راهی برای بهبود مراقبت‌های بهداشتی درمانی

گروهی از بیماران مبتلا به آلزایمر در یک آزمایش به دانشمندان اجازه دادند که با تابش امواج فراصوت به مغزشان، موقتا سد خونی مغزی را در مقابل عبور مواد بشکنند.

سد خونی مغزی از ورود میکروب‌هاو دیگر مواد آسیب زننده از جریان خون، به مغز جلوگیری می‌کند، اما همین امر می‌تواند مانع ورود داروهای مربوط به بیماری آلزایمر، تومورهای مغزی و دیگر بیماری‌های عصبی به مغز باشد.

محققان کانادایی اخیرا گزارش داده‌اند که با استفاده از تکنولوژی موسوم به فراصوت متمرکز، امکان ایجاد حفره‌هایی در سد خونی مغزی وجود دارد، حفره‌هایی که به سرعت مجددا بسته می‌شوند. همین امر گامی رو به جلو برای ارسال داروها به مغز است.

پیدا کردن راهی امن، قابل برگشت و دقیق برای عبور از سد خونی مغزی، برای ده‌ها سال هدف عمده‌ی عصب‌شناسان بوده است.

گام اول این تحقیق، ر روی تنها 6 بیمار مبتلا به درجات کم تا متوسط آلزایمر انجام شد. محققان به دنبال این بودند که دریابند آیا عروق شکننده‌ی خونی بیماران می‌تواند ایجاد این حفره‌هارا بدون خون‌ریزی یا دیگر عوارض جانبی تحمل کند یا خیر، و هیچ گونه درمانی در این مرحله به روی مغز بیماران اعمال نشد.

آزمایش‌های بیشتری برای تست امن بودن این روش مورد نیاز است، اما به طور قطع این روش بسیار امیدوار کننده است. مورد شگفت انگیز این است که می‌توان فراصوت را به صورت بسیار متمرکز شده، بر قسمت بسیار خاصی از مغز اعمال کرد.

هدف تنها بیماران مبتلا به آلزایمر نیست. آزمون تست امنیت مشابهی در مورد بیماران مبتلا به لو گریگ در دست انجام است. همچنین محققان در حال بررسی‌اند که آیا این ابزار می‌تواند کمک کند داروهای شیمی درمانی بیشتری به نقاط درست مغزی در بیماران مبتلا به تومور مغزی کشنده‌ی گلیوبلاستوما برسد یا خیر.

مدت مدیدی است که محققان با استراتژی‌های مختلف به دنبال فائق آمدن بر این مشکل هستند و به موفقیت کمی دست پیدا کرده‌اند. عروق مغزی از سلول‌هایی پوشیده شده است که با یکدیگر اتصال تنگاتنگی ایجاد می‌کنند، مانند یک زیپ. این سد تنها به مولکول‌های انتخابی کوچک اجازه‌ی ورود می‌دهد. اغلب داروهای درمانی بیماری‌های مغزی، از مولکول‌های بسیار درشت‌تری تشکیل شده‌اند و قدرت ورود راحت به مغز را ندارند.

اما رویکرد جدید: دانشمندان حباب‌های میکروسکوپی به جریان خون تزریق می‌کنند. با استفاده از اسکن MRI سعی می‌کنند این تزریق دقیقاً در ناحیه ی خاصی از مغز انجام شود. سپس پرتو فراصوت از طریق کلاهکی که روی سر قرار می‌گیرد، به همان نقطه‌ی خاص تابیده می‌شود. این امواج حباب‌ها را لرزانده و کمک می‌کنند آن اتصالات زیپ مانند کمی باز شده، و داروها بتوانند از مسیر ایجاد شده وارد مغز شوند.

محققان متوجه یک سایه‌ی ناشی از داروها، در اسکن مغزی بیماران مبتلا به آلزایمر شدند، که شاهدی بود بر این که سد خونی مغزی واقعا گشوده شده است. اسکن تکراری که در روز بعد انجام شد، نشان داد که آن حفره‌ها مجددا بسته شده‌اند. بیماران یک ماه بعد مجددا این پروسه را تکرار کردند.

محققان هیچ عارضه‌ی جانبی یا بدتر شدن عملکرد شناختی در بیماران را گزارش نکرده‌اند.

شرکت Insightec، تولید کننده‌ی دستگاه‌های فراصوت غیر تهاجمی، مجوز انجام مطالعه‌ی کوچک در رابطه با فراصوت در درمان آلزایمر، و اعمال بالینی مربوط به بیماران مبتلا به تومورهای مغزی را از سازمان غذا و داروی آمریکا دریافت کرده است.

دکتر علی رضایی، از موسسه عصب شناسی راکفلر دانشگاه ویرجینیا می‌گوید: این بار، محققان به صورت عمیق‌تر، قسمتی از مغز مبتلا به آلزایمر که ناحیه‌ی حافظه‌ی کلیدی در مغز است، را مورد هدف قرار داده‌اند. همچنین پس از این که مطالعات روی موش‌ها نشان دهنده‌ی ممکن بودن این فرضیه شد، به دنبال ارزیابی میزان پاکسازی بدن از پلاک‌های مربوط به آلزایمر، از طریق باز شدن سد خونی مغزی هستند.

اما با اختلاف، بزرگترین هدف در این پروژه، استفاده از فراصوت برای رساندن دارو به ناحیه‌ی دارای بیماری است، البته در صورتی که مطالعات مرحله‌ی بعدی ثابت کنند این کار ایمن است.