خلاصه ی محتوای نشست سوم(بررسی آناتومی مخچه/دیانسفال/کورتکس) کارگروه نوروفیزیولوژی شاخه دانشجویی نقشه برداری مغز ایران

جایگاه مخچه:

در کرانیال خلفی، زیر بخش اکسی پیتال م و چادرینه مخچه و عقب brain stem قرار دارد ودر تشکیل بطن 4شرکت میکند.

3 سطح anterior و superior و inferior دارد (sup و inf شیار محیطی).

سطح فوقانی یک شیار عمیق دارد (شیار اولیه) primary sulcus که این سطح را به anterior و posterior تقسیم می کند. در جلو، سقف بطن چهارم را میسازد.

سطح تحتانی آن تکیه داده به occipital bone و دروسط آن فرورفتگی طولی وجود دارد که درعمق آن، برآمدگی به نام ورمیس تحتانی قرار دارد. در 2 طرف آن، برجستگی tonsil و flocculus قرار دارد.

flocculus جزو archiocerebellum می باشد و اولین بخش تشکیل یافته مخچه است.

توجه کنیم که superior vermis از سطح فوقانی مشا هده می شود.

شیار دیگری به نام horizontal داریم که سطوح فوقانی و تحتانی مخچه را جدا می کند.

تقسیم بندی مخچه:

1. آناتومیک: برحسب شیار
2. فیلوژنیک (تکاملی)
3. فیزیولوژیک: بر اساس عملکرد

تقسیم بندی فیلوژنیک: 3 بخش

1. مخچه ی باستانی: اولین بخش ایجاد شده در مخچه در دوزیستان و خزندگان، کارکرد تعادلی (در سیستم وستیبولار)، شامل قسمت ای flocculonodular و قسمتی از ورمیس است.
2. مخچه ی قدیمی: جلوی شیار اولیه و بخش ایی از سطح تحتانی و اکثرا فوقانی.
3. مخچه ی جدید: بخش وسیع تر و عقب و خارج مخچه، حرکات ظریف و coordination

تقسیم بندی فیزیولوژیک:

1. لوب فلوکولونودولار که معادل archiocerebulum است.
2. لوب Anterior lobe که معادل paleocerebulum است.
3. لوب posterior lobe که معادل neocerebulum است.

قشر مخ از لحظ بافتی دارای 3 لایه است:

1. مولکولار
2. پورکنژ
3. گرانولار

موقعیت آناتومیک دیانسفال:

بطن سوم و عناصر اطراف آن (تالاموس، ساب تالاموس،هیپوتالاموس،اپى تالاموس) درواقع نشان دهنده ى جایگاه آناتومیک دیانسفال است. [درواقع دیاسفال ازسوراخ بین بطنی درجلو شروع میشود و در عقب تا جایی که بطن سوم به مجرای مغزی میپیوندد ادامه دارد.] بطن سوم در ادامه ى قنات مغزى قرار دارد.

تالاموس:

اولین و بزرگترین جز دیانسفال (تقریبا چهار پنجم آن)، تالاموس که تخم مرغى شکل است، میباشد و به اندازه ى تخم کبوتر است که بخش عمده ى جدار طرفى بطن ٣ را مى سازد. که حاوی دو انتهای جلویی و عقبی و چهار سطح فوقانی، تحتانی، داخلی و خارجی است.

ساب تالاموس:

زیر بخش تالاموس قرار دارد. کوچک ترین بخش دیانسفال است. می توان گفت در امتداد مزانسفال یا مغز میانی است. مرز خاصى ندارد و بعضى می گویند جزئى از تالاموس است و بعضى آن را به مغز میانى نسبت مى دهند

اپی تالاموس (روی تالاموس):

اپی تالاموس شامل غده ی صنوبری (پینه آل گلند) و رابط خلفی و رابط هابنولا و هسته های هابنولار است.

هیپوتالاموس:

در پائین و جلوی تالاموس قرار دارد و بعد از تالاموس بزرگترین بخش دیانسفال است. کف بطن ٣ و جدار جلوی آن راتشکیل می دهد.

نیمکره های مغز

دستگاه عصبی بدن انسان از دو بخش مرکزی و محیطی تشکیل شده است که مغز مهمترین بخش دستگاا مرکزی (CNS) است. در دوزه ی جنینی این دستگاه از لایه زایای بیرونی جنین (اکتودرم) شکل میگیرد. این لایه با اینواژینیشن به داخل لوله عصبی (Neural Tube) را می سازد که منشا مغز و نخاع میباشد. کانال مرکزی نخاع و بطن های مغزی که باقی مانده ی همان حفره ی خالی لوله عصبی میباشند گواه این ادعاست. به هر روی این لوله به سه بخش تقسیم میشود که بعدها مغط را می سازند. پروزنسفال (Prosencephalon)، مزنسفال (Mesencephalon) و رومبنسفال (Rhombencephalon) که به ترتیب نیمکره ها، مغز میانی را میسازند. رومبنسفال هم مخچه بصل النخاع و پل مغزی را میسازد. اما پروزنسفال خود به دو بخش دیانسفال و تلنسفال (Telencephalon) تقسیم میشود. کورتکس از تلنسفال بوجود می آید. مغز اندامیست با وزن حدود 1500 گرم که حدود 1100 گرم آن را نیمکره ها می سازند. طول آن نیز حدود 16 سانتی متر است. اما کورتکس مغز (لایه نازک خاکستری روی آن و بخش اصلی و پردازشگر) در 6 لوب قرار گرفته است. لوب های پیشانی یا فرونتال، گیجگاهی یا تمپورال، پس سری یا اکسیپیتال و اهیانه یا پریتال و Cingulate lobe و نیز Insular یا جزیره ای. این لوب که در عمق شیار طرفی قرار گرفته و جز بخشهای ابتدایی مغز است و در فعالیت هایی نظیر تکلم احساسات و نیز پردازش حس احشایی نقش دارد. این لوب ها عمدتا توسط شیارهای عمیقی از یکدیگر جدا میشوند.

• شیار مرکزی یا رولاندو که لوب های فرونتال و پرینال را جدا می سازد
• شیاز طرفی یا سیلویوس که از سطح تحتانی مغز آغاز شده به سطح طرفی امده و لوب تمپورال و فرونتال را جدا می سازد
• شیار اوکسیپیتوپریتال(Occipitoparietal) که لوب هایی به همین نام را از یکدیگر جدا می سازد.
• شیار Cingulate که جایروسی به همین نام را از لوب های فرونتال و پریتال جدا می کند. این جایروس که در ادامه با هیپوکامپ ارتباط دارد و تشکیلات لیمبیک را میسازد گاهی لوبی جداگانه در نظر گرفته میشود.
• شیار کالکارین(Calcarine) که عمدتا در سطح داخلی لوب پس سری قرار گرفته و دردن لوب قرار دارد و هیچ دو لوبی را وز هم جدا نمی کند.

داخل این لوب ها نیز شیار های دیگری وجود دارد که خود انها را به بخش های کوچکتر تقسیم کرده است که جایروس(Gyrus) نام دارند. در ادمه هریک از جایروس های لوب های مختلف نام برده میشوند:

Sup. frontal gyrus: در بالای شیاری به همین نام در سطح داخلی نیز پیشروی کرده و که به جایروس فرونتال داخلی گویند.

Precentral gyrus: این جایروس بلافاصله جلوی شیار مرکزی قرار دارد و بخش حرکتی اولیه(Primary motor cortex) رابوجود می اورد این بخش پیامهای حرکتی را به بیشتر نقاط بدن می فرستد.

Inferior frontal gyrus: پایین شیاری به این نام قرار دارد و در سطح تحتانی مغز شیار مستقیم یا رکتوس و جایروس اوربیتال را بوجود می آورد. این جایروس با شکل اچ مانند خود مشخص است.

Postcentral gyrus: این جایروس مشابه هم نام خویش در لوب فروتتال با این تفاوت که به جای خروج حرکتی به عنوان ورودی و سوماتوسنسوری اولیه پیان های حسی سوماتوسنسوری را از اکثر نقاط بدن دریافت و برای تحلیل بیشتر به بخش ثانویه و Association Somatosensory می فرستد.

Supra marginal gyrus: محل قرار گیری تقریبی ورنیکه است بخشی که محل درک زبانی است. علاوه بر آن در حافظه فعال نیز در گیر است. وظیفه دیگر آن به عنوان ناحیه تفسیر عمومی شناخته میشود.

Occipital Lobe: شیار کالکارین در سطح داخلی آن و Cuneus gyrus را از سایر بخش ها جدا میکند.

تصاویر مرتبط:

تهیه: محمدرضا غلامی و محمدرضا نظری