روز جهانی صرع؛ با صرع آشنا شویم

صرع چیست؟

یک اختلال سیستم عصبی مرکزی که در آن فعالیت مغز غیر طبیعی شده و باعث تشنج یا دوره‌های رفتار غیر معمول و احساسات، و گاهی از دست دادن آگاهی می‌شود. هرکسی با هر جنسیت، نژاد، قومیت و سنی ممکن است به آن مبتلا شود. علائم تشنج دامنه گسترده‌ای را شامل می شوند؛ برخی از افراد مبتلا به صرع برای چند ثانیه در طول تشنج به یک نقطه خیره می شوند در حالی که دیگران دچار رعشه شده و دست و پایشان به لرزه در می آید.

داشتن تشنج به تنهایی به معنای صرع نیست. حداقل دو تشنج بدون تحریک بیرونی برای تشخیص صرع مورد نیاز است. درمان با داروها یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند تشنج را برای اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند. بعضی افراد برای کنترل تشنج‌ها نیاز به درمان مادام العمر دارند و در برخی دیگر تشنج‌ها در نهایت از بین می‌روند. برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با افزایش سن بهبود یابند.

نشانه‌ها

به دلیل اینکه صرع ناشی از فعالیت غیرطبیعی در مغز است، تشنج می‌تواند بر هر فرآیند مغز شما تأثیر بگذارد. نشانه ها و علامت های تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرگمی موقت
• خیره شدن به یک نقطه
• حرکات غیرقابل کنترل دست و پا
• از دست دادن آگاهی و هوشیاری
• علامت های روانی شامل ترس، اضطراب

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است. در اغلب موارد، فرد مبتلا به صرع، تشنج مشابهی دارد، بنابراین علائم از یک تشنج تا تشنج بعد مشابه خواهد بود. پزشکان معمولا تشنج را بر اساس نحوه شروع فعالیت‌های غیرعادی مغز به صورت کانونی یا عمومی تعریف می‌کنند.

تشنج های کانونی

هنگامی که تشنج در اثر فعالیت غیرعادی یک ناحیه از مغز ایجاد می شود به آن تشنج کانونی یا جزئی می گویند. این تشنج ها به دو دسته تقسیم می شوند:

تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری: زمانی تشنج جزئی ساده نامیده می شد. این نوع تشنج باعث از دست رفتن هوشیاری نمی شود. این تشنج ممکن است هیجان‌ها را تغییر دهد یا باعث تغییر در ادراک بینایی، مزه و صدا و بویایی شود. این نوع تشنج همچنین ممکن است باعث حرکات ناخواسته یک قسمت از بدن مث یک دست یا پا، و یا علائم حسی خودبخودی مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و حرکات غیرطبیعی چشم بشود.

تشنج های کانونی با آسیب در هوشیاری: زمانی تشنج پیچیده جزئی نامیده می شد. این تشنج شامل تغییر یا از دست دادن هوشیاری یا آگاهی می شود. ممکن است بیمار به جایی خیره شود و به محیط پاسخ ندهد یا حرکات تکراری مثل مالش دست ها به هم، جویدن، بلعیدن یا حرکت در مسیر دایره ای را انجام دهد. علائم تشنج‌های کانونی ممکن است با سایر اختلالات عصبی مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روانی اشتباه گرفته شود از این جهت معاینه و آزمایش کامل برای تشخیص صرع از اختلالات دیگر مورد نیاز است.

تشنج های عمومی

تشنج هایی که به نظر می رسد همه قسمت های مغز را درگیر می کنند، تشنج های عمومی نامیده می شوند.شش نوع تشنج عمومی وجود دارد:

تشنج غائب: این تشنج ها قبلا بعنوان تشنج های پتی مال شناخته می شدند. اغلب در کودکان اتفاق می افتد و با خیره شدن به محیط، حرکات جزئی بدن همچون حرکات چشم و لب همراه است. این نوع تشنج ممکن است در نواحی مختلف رخ دهد و باعث از دست رفتن آگاهی شود.

تشنج تونیک: تشنج تونیک سبب اسپاسم عضلات می شود. این تشنج معمولا عضلات پشت، دست ها و پاها را تحت تاثیر قرار می-دهد و ممکن است بیمار را به زمین بی اندازد.

تشنج آتونیک: این تشنج که به تشنج قطره ای معروف است باعث از دست رفتن کنترل عضلات می شود که ممکن است براثر آن بیمار ناگهان به زمین بخورد.

تشنج کلونیک: تشنج کلونیک مربوط به حالت تشنج مکرر و ریتمیک عضلات است. این تشنج معمولا گردن، صورت و بازوها را تحت تاثیر قرار می دهد.

تشنج مایوکلونیک: این تشنج به طور معمول در قالب فشردگی یا تکان های دست ها و پاها دیده می شود.

تشنج تونیک کلونیک: این تشنج ها که قبلا به نام "گرندمال" شناخته می شدند، دردناک ترین نوع تشنج صرعی هستند و می توانند باعث از دست رفتن ناگهانی هوشیاری، لرزش و سفت شدن بدن، و گاهی اوقات از دست رفتن کنترل ادرار و گاز گرفتن زبان شوند.

پیشگیری

اگرچه اکثر موارد صرع قابل پیشگیری نیست، اما اقدامات برای کاهش آسیب به سر، مراقبت لازم در زمان تولد و کاهش انگل‌های محیطی مانند: تنیاسولیوم ممکن است در پیشگیری از صرع مفید باشد.اقداماتی برای کاهش نرخ تنیاسولیوم در یک بخش از آمریکای مرکزی به کاهش ۵۰ درصدی موارد جدید صرع منجر شد.

بسیاری از متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب بر مهار صرع تأکید و باور دارند که هفت ساعت خواب و مصرف منظم سه وعده غذا از جمله راهکارهایی برای مهار این بیماری است. حدود ۷۶ درصد بیماران مبتلا به صرع اگر به‌طور مرتب داروهای خود را مصرف کنند و در نتیجه آن، جواب ام آر آی آن‌ها طبیعی شود، می‌توانند بنا به صلاحدید پزشک، بعد از سه تا پنج سال از زمان شروع بیماری داروها را قطع کنند.

کمک‌های اولیه

اگر بیماری را مشاهده کردید که دچار حمله صرع شده، اولین اقدام این است که خونسرد باشید و سپس وسایل خطرناک چون عینک، کلید و سایر وسایل تیز و شکننده را از بیمار دور کنید .چرخاندن بیمار دارای تشنج تونیک-کلونیک به پهلو و حالت احیا از رفتن مایعات به ریه‌ها جلوگیری می‌کند .قرار دادن انگشت‌ها، بایت بلاک یا زبان بند درون دهان توصیه نمی‌شود زیرا انجام این کارها ممکن است باعث استفراغ بیمار شود یا باعث شود بیمار ناخواسته فرد کمک دهنده را گاز بگیرد. به‌طور کلی به ثابت نگه داشتن ستون فقرات نیاز نیست. در صورتی که تشنج بیشتر از ۵ دقیقه طول کشید یا در عرض یک ساعت بیش از دو تشنج بدون برگشت به حالت طبیعی رخ داد، این حالت به عنوان فوریت پزشکی در نظر گرفته می‌شود که به آن بحران صرعی می‌گویند.این حالت ممکن است نیازمند کمک پزشکی برای محافظت و باز نگه داشتن مجاری تنفسی باشد. ممکن است استفاده از راه هوایی بینی-ریوی برای این حالت مفید باشد. میدازولام درمان اولیه توصیه شده برای تشنج طولانی مدت در خانه است که در دهان قرار داده می‌شود. دیازپام نیز می‌تواند به صورت شیاف استفاده شود. در بیمارستان، اکثراً از لورازپام درون وریدی استفاده می‌شود. اگر دو دوز از بنزودیازپین‌ها مؤثر نبود، درمان‌های دیگر نظیر فنی توئین توصیه می‌شود .صرع همراه با تشنج که به درمان اولیه پاسخ نداد به انتقال بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه و درمان با داروهای قوی تر نظیر تیوپنتال سدیم یا پروپوفول نیاز دارد.

منابع:

دریافت فایل PDF بروشور این متن

گردآورنده: عباس یاری، عضو شاخه دانشجویی نقشه برداری مغز ایران