تأثیر دوزبانگی بر حافظۀ آینده نگر: پژوهشی بر پایه تکنیک پتانسیل وابسته به رویداد (ERP)

برنامه ریزی کردن دربارة مسائل آتی و به یاد آوردن آنها دو فرایند ضروری در فعالیت های روزانه به شمار می‌آیند. حافظۀ آینده نگر (prospective memory) به ما این امکان را می دهد که مقاصد خود را تولید و در آینده آنها را اجرا کنیم. با وجود اینکه رویکردهای متفاوتی در مورد نحوۀ عملکرد آزمون های مربوط به حافظۀ آینده نگر وجود دارد، در هر صورت، اجرایی کردن مقاصد ما در زمان مناسب نیازمند بررسی شرایط پیرامون است. بررسی شرایط به ما نشان می دهد که چه موقع می بایست وضعیت را از کاری که در حال انجام (ongoing) است به کاری که قصد انجامش را داریم (prospective) تغییر داده و خواستۀ خود را در زمان مناسب به مرحلۀ اجرا برسانیم.

فرایند کنار گذاشتن کار فعلی و انجام مقاصد بعدی یک توانایی ضروری در حوزۀ زبان نیز به شمار می رود، زیرا افراد باید بتوانند اطلاعات ورودی زبان را پیش بینی کرده و تولید زبان را هدایت کنند. پردازش آینده نگرانه در درک و تولید زبان افراد دوزبانه نیز سازوکاری مهم است که گزینش زبانی در این افراد را تسهیل می کند چراکه هر دو زبان افراد دوزبانه، حتی در موقعیت هایی که تنها یک زبان لازم است، با هم فعال می شوند. در نتیجه، افراد دوزبانه باید بتوانند با توجه به شرایط، زبان مناسب را انتخاب نمایند.

از آنجا که بافت یادگیری، شرایط محیطی و سن یادگیری زبان در افراد دوزبانه می تواند بر استراتژی های آنها برای بررسی شرایط در آزمون حافظۀ آینده نگر تأثیرگذار باشد، تعدادی از پژوهشگران زبان به بررسی ارتباط بین این عوامل پرداختند. بدین منظور، از 80 فرد بزرگسال دعوت شد در این پژوهش شرکت کنند که به سه گروه تک زبانه، دوزبانۀ دیرهنگام، و دوزبانۀ زودهنگام تقسیم شدند. زبان مادری افراد تک زبانه اسپانیایی بود و در هیچ زبان دوم دیگری مهارت نداشتند. هر دو گروه دوزبانه گویشوران زبان اسپانیایی بودند که انگلیسی را به عنوان زبان دومشان در زمان کودکی (گروه زودهنگام) و یا در بزرگسالی (گروه دیرهنگام) یاد گرفته بودند. تمامی افراد در آزمون حافظۀ آینده نگر شرکت کرده و همزمان فعالیت مغزی آنها به وسیلۀ دستگاه الکتروانسفالوگرافی (EEG) ثبت شد تا سازکار های عصب شناختی حافظۀ آینده نگرشان از طریق مؤلفه های مختلف پتانسیل وابسته به رویداد (ERP) سنجیده شود. در تحلیل های رفتاری، دقت و زمان پاسخ در آزمون بررسی شد و سیگنال های مغزی متناظر افراد در حین آزمون نیز مورد بررسی قرار گرفت.

مقایسه های داده های رفتاری نشان داد بر خلاف دوزبانه های دیرهنگام و تک زبانه ها، افراد دوزبانۀ زودهنگام در هنگام آزمایش های در حال اجرا (ongoing) پاسخ کندتری داشته و شرایط محیط را به دقت بررسی می کردند. در داده های حاصل از تحلیل سیگنال ها نیز این تفاوت بین گروه های مختلف مورد آزمایش مشاهده شد. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که تجارب زبانی افراد بر نحوۀ عملکردشان در آزمون حافظۀ آینده نگر تأثیرگذار است و در واقع، پردازش و فرایندهای مربوط به این حافظه وابسته به تجارب زبانی اشخاص است. به عبارت دیگر، بافت زبانی بر فرایندهای شناختی دخیل در تشخیص اشاره‌های مربوط به وقایع آینده تأثیر می‌گذارد و به همین دلیل است که دوزبانه های زودهنگام می‌ توانستند به صورت گزینشی، سازکارهای کنترل اجرایی خود را به نوعی تنظیم کنند تا بتوانند سرنخ های مرتبط با حافظۀ آینده نگر را تشخیص داده و به آنها پاسخ دهند. این یافته های جدید، دانش و درک ما را نسبت به فرایندهای کنترل اجرایی در افراد دوزبانه افزایش داده و بیانگر آن است که عواملی همچون سن فراگیری زبان یا بافت زبانی می توانند در این تفاوت های شناختی نقش داشته باشند.

López-Rojas, C., Rossi, E., Marful, A., & Bajo, M. T. (2022). Prospective memory in bilinguals and monolinguals: ERP and behavioural correlates of prospective processing in bilinguals. Brain and Language, 225, 105059.

منبع
تهیه شده توسط
کارگروه عصب-روانشناسی زبان
شاخه دانشجویی نقشه برداری مغز ایران
مدیریت ترویج و آموزش
جستجو و ترجمه خبر:
مرضیه صمیمی فر، کارشناس ارشد زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس