چه تفاوت‌هایی بین مغز ADHD و مغزی که از نظر عصبی نرمال است، وجود دارد؟

برای درک بهتر تفاوت‌های بین مغز افراد معمولی و افراد مبتلا به ADHD و نیز نحوه‌ی تشخیص این بیماری با ما همراه باشید:

تفاوت‌های کلیدی کدام هستند؟

بین مغز افراد عادی و بیماران ADHD تفاوت‌های متعددی وجود دارد. ADHD باعث تفاوت‌های در موارد زیر می‌شود:

ساختار مغز، عملکرد مغز، توسعه مغز

این تفاوت‌ها مربوط به اندازه مغز٬ انتقال دهنده‌های عصبی٬ و شبکه‌های مغزی است. افراد مبتلا به ADHD ممکن است دارای نواحی‌ای از مغز باشند که با سرعت کمتری نسبت به یک مغز نرمال توسعه پیدا می‌کنند. بعضی از این تفاوت‌های مغزی ممکن است با رشد و بزرگ شدن کودک تغییر پیدا کند.

فرآیند رشد و بلوغ مغز بسته به سطح توسعه‌ی کودک متغییر است. این فرآیند شامل موارد زیر است:

رشد٬ موقعیت گرفتن و سازمان یافتن حساس نورون‌ها (واحد سلولی مغز برای ارتباط) در جهت تشکیل یک مغز سالم.

توسعه و تشکیل میلین در اطراف نورون‌ها که فراهم کننده‌ی ارتباطات عصبی است.

پاک کردن یا دوباره سازمان‌دهی کردن مدارهای عصبی غیر ضروری یا ناکارآمد.

عملکرد

ADHD یه گونه‌های مختلفی روی عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد. این بیماری با عملکرد‌های غیر متعارف شناختی٬ رفتاری٬ و انگیزشی٬ ارتباط دارد. ADHD می‌تواند روی مدیریت خلق وخو٬ عواطف و ارتباطات سلولی مغز تاثیرگذار باشد. بیماری حتی می‌تواند روی ارتباطات بین نواحی مختلف مغز نیز اثر بگذارد.

شبکه‌های عصبی گروه‌هایی از سلول‌های عصبی به نام نورون هستند که اطلاعات را در کل مغز انتشار می‌دهند. شبکه‌های عصبی افرادی که مبتلا به ADHD هستند ممکن است زمان بیشتری برای توسعه یافتن لازم داشته باشد و نیز در انتقال بعضی پیام‌ها٬ رفتار‌ها و اطلاعات کارآمدی کمتری داشته باشند. این شبکه‌های عصبی ممکن است در برخی زمینه‌ها مانند توجه٬ حرکت و  پاداش٬ عملکرد متفاوتی داشته باشند.

ابزارهای تصویربرداری مانند ام آر آی یا ابزار پرتوی ایکس می‌توانند موارد غیر عادی ظریف در ساختار و عملکرد مغز افرادی که مبتلا به اختلالات عصبی تکوینی٬ شامل ADHD  هستند را اندازه‌گیری کند. در پژوهش‌های تصویربرداری که از افراد مبتلا به ADHD به عمل آمده است٬ برهم خوردگی‌هایی در تعادل شیوه‌ی توسعه پیدا کردن برخی شبکه‌های مغزی که به آن‌ها اتصالات ساختاری می‌گویند٬ کشف شده است. همچنین در عملکرد برخی از شبکه‌های مغزی، که به آن‌ها اتصالات عملکردی می‌گویند، نامتعادلی وجود داشته است.

در مطالعاتی که برای ایجاد یک عملکرد مغزی خاص طراحی شده بودند٬ عملکردهایی مانند: وظایف دشواری که نیاز به فکر کردن دارند یا یک موقعیتی که عواطف را تشدید می‌کند٬ پژوهشگران و دانشمندان توانستند الگوهای فعالیت‌ها در نواحی مختلف مغزی در افراد مبتلا به ADHD را مشاهده کنند و سپس این الگوها را با الگوهای مربوط به افراد عادی مقایسه کنند تا تفاوت‌های آن‌ها را دریابند.

مطالعات نشان می‌دهد که برخی نواحی مغز در افراد مبتلا به ADHD «بیش‌فعال» می‌شوند در حالی که نواحی دیگر مغز «کم‌فعال» هستند. این موضوع بیانگر این مسئله است که ظرفیت پردازشی مغز برای رسیدگی به برخی وظایف شناختی با مشکلاتی مواجه است.

برای مثال فرد مبتلا به ADHD ممکن است فعالیت مغزی مربوط به شبکه توجه پیش‌فرض را سرکوب کند، خصوصا وقتی که یک وظیفه سخت‌تر می‌شود. این موضوع می‌تواند به حواس‌پرتی منجر شود.

یک پژوهش در سال ۲۰۱۹ با استفاده از ام ار آی عملکردی در حالت استراحت٬ مدارهای مغزی را در بیماران بالغ مبتلا به ADHD زیر نظر گرفت. پژوهشگران افزایش در اتصالات عملکردی در برخی نواحی خاص مغز را با علائم بیش‌فعالی و بی‌قراری٬ مرتبط یافتند که نشان می‌دهد نارسایی‌ها در پردازش شبکه‌های مغزی می‌تواند برخی از علائم ADHD را توضیح دهد.

ADHD می‌تواند روی مهارت‌های عملکردی اجرایی که به موارد زیر مرتبط هستند تاثیر گذار باشد:

توجه، تمرکز، دقت، حافظه، تکانشگری، بیش‌فعالی، سازمان‌دهی داشتن، مهارت‌های اجتماعی، قدرت تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، انگیزه، تغییر وظیفه، یادگیری از اشتباهات گذشته

ساختار

بین مغز افراد عادی و بیماران ADHD تفاوت‌های متعددی وجود دارد. این تفاوت‌ها نواحی متعددی از مغز را درگیر می‌کنند که با علائم معمول ADHD مرتبط هستند.

یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ بیان می‌کند که مغز کودکانی که مبتلا به ADHD هستند از کودکان عادی کمی کوچکتر است و ممکن است مغز آن‌ها زمان بیشتری برای بلوغ لازم داشته باشد. این تفاوت‌ها در حجم مغز در نواحی مختلفی دیده می‌شود٬ شامل آمیگدالا و هیپوکمپوس که مربوط به تنظیمات انگیزه٬ احساسات و حافظه هستند. توجه داشته باشید که اندازه مغز تاثیری روی هوش ندارد.

بر اساس نشریه ای از منبع قابل اعتماد موسسه ملی سلامت آمریکا در سال ۲۰۰۷ ٬ کودکانی که مبتلا به ADHD هستند در نواحی خاصی از مغز نیاز به زمان بیشتری برای بلوغ دارند. بیشترین تاخیر رشد در قشر جلویی دیده می‌شود که مربوط به کنترل شناختی٬ توجه و برنامه‌ریزی است. قشر حرکتی تنها بخشی از مغز است که در کودکان ADHD سریع‌تر از کودکان عادی رشد پیدا می‌کند که می‌تواند با علائمی چون بی‌قراری و جنب و جوش زیاد٬ مرتبط باشد.

لوب جلویی مغز٬ عملکرد‌های شناختی مانند توجه٬ رفتار اجتماعی و کنترل شخصیتی را بر عهده دارد. در بیماران ADHD برخی نواحی در لوب جلویی ممکن است آهسته تر رشد کند. این تاخیر در رشد می‌تواند در این مهارت‌های شناختی اختلالاتی ایجاد کند.

قشر جلویی و قشر پیش حرکتی بخش‌هایی از لوب جلویی مغز هستند که در فعالیت‌های حرکتی و ظرفیت توجه نقش دارند. این نواحی از مغز در مبتلایان به ADHD ممکن است فعالیت کمتری داشته باشند.

تشخیص ADHD

اغلب افراد مبتلا، در سنین پایین علائم ADHD را نشان می‌دهند اگرچه ممکن است این علائم در مراحل بعدی زندگی نیز در برخی افراد بروز کنند. معمولا افراد مبتلا به ADHD در سنین کودکی شناسایی می‌شوند. برای تشخیص ADHD در نوجوانی یا بزرگسالی٬ شخص باید علائم را قبل از سن ۱۲ سالگی بروز داده باشد.

برای تشخیص ADHD٬ یک روانپزشک٬ یا روانشناس٬ یا روان‌درمانگری که متخصص در ADHD باشد با استفاده از روش‌های مختلف شامل چک لیست‌ها یا آزمایشات رفتاری یا علامتی٬ تشخیص بیماری را انجام می‌دهد. تشخیص ممکن است شامل مصاحبه و مشاهده‌ی معلمان٬ اولیا و یا اعضای خانواده باشد.

برای انجام تشخیص ADHD٬ فرد بیمار باید نشان‌دهنده‌ی علائم مزمن یا طولانی مربوط به توجه٬ بیش‌فعالی یا کنترل شخصیت باشد. این علائم باید تاثیرات منفی روی عملکرد و توسعه‌ی فرد داشته باشد. پزشک احتمال بروز علائم ADHD به خاطر دیگر عوامل مانند بیماری‌های دیگر جسمی یا روانی را باید یکی یکی بررسی و حذف کند.

تشخیص ADHD ممکن است شامل اسکن‌های مغزی که فعالیت مغز و گردش خون را اندازه گیری می‌کند باشد. از جمله:

• ام آر آی عملکردی
• اسپکت
• پت اسکن
• سیستم کمک ارزیابی اعصاب و روان بر پایه‌ی EEG